DOC Douro i DOC Porto – apelacja o sile szczepu torrontés

LOKALIZACJA I HISTORIA

Uprawa winorośli w regionie Douro sięga czasów starożytnych – wspominał o niej Strabon, grecki geograf żyjący w I wieku p.n.e., odnosząc się do obszaru Trás-os-Montes. Odkrycia archeologiczne dokonane w Quinta da Ribeira (Tralhariz) oraz w Fonte de Milho (Canelas) świadczą o produkcji wina już w czasach rzymskich. Później, w VII wieku, uprawa winorośli została udokumentowana w Kodeksie Wizygotów. Na początku XIV wieku król Dinis otrzymywał corocznie wina z gminy Lamego jako część daniny.

Choć istniały liczne odniesienia do win z Douro, niewiele wiadomo o początkach handlu winem porto. Uważa się, że rozpoczął się on w 1678 roku dzięki Anglikom. Dzięki sprzyjającym okolicznościom politycznym, gospodarczym i handlowym, porto zdobyło międzynarodową renomę, a Wielka Brytania stała się jego pierwszym wielkim rynkiem zbytu.

W 1703 roku podpisano traktat Methuen między Anglią a Portugalią, który nadał winom portugalskim preferencje celne: cło było o jedną trzecią niższe niż na wina francuskie.

Najważniejsze jednak było to, że wina z Douro bardziej odpowiadały gustom brytyjskich konsumentów niż „czerwone portugalskie” z Minho. W handel porto zaangażowane były również rodziny holenderskie i niemieckie, jednak to Brytyjczycy dominowali.

Lata 1720–1750 przyniosły gwałtowny rozwój eksportu. Wzrost handlu zwiększył powierzchnię winnic, ale pojawił się kryzys: spadały ceny, a wina zaczęto fałszować.

W 1756 roku premier markiz de Pombal podjął interwencję, tworząc Companhia Geral da Agricultura das Vinhas do Alto Douro (później znaną jako Real Companhia lub Companhia Velha), która miała monopol na handel z Anglią i Brazylią oraz produkcję alkoholu w północnej Portugalii. Firma ta przeprowadziła pierwszą demarkację regionu i ustanowiła przepisy chroniące jakość i autentyczność win. Granice oznaczono 335 granitowymi słupami zwanymi „marcos pombalinos” – wiele z nich przetrwało do dziś.

W 1757 roku dokonano pierwszej klasyfikacji winnic: najlepsze wina (vinhos de feitoria) przeznaczano na eksport, a słabsze (vinhos de ramo) sprzedawano lokalnie.

Choć działania markiza były surowe, poprawiły jakość porto i zapoczątkowały okres wzrostu dla producentów i eksporterów.

W 1907 roku zdefiniowano region win wzmacnianych Douro, a wina zaczęto eksportować przez port Leixões w Porto, co utrwaliło nazwę „porto”. W 1926 roku utworzono Entreposto de Gaia, gdzie znajdują się wszystkie magazyny eksportowe porto.

W 1932 roku powołano Casa do Douro z siedzibą w Régua, która skupiała wszystkich winiarzy regionu, prowadziła kataster i dbała o autentyczność win. W 1933 roku utworzono Instituto do Vinho do Porto, odpowiedzialny za jakość, promocję, ustalanie cen i badania naukowe.

W 1979 roku formalnie rozróżniono wina Douro (czerwone i białe) od win porto (fortyfikowanych).

GLEBY I KLIMAT

Region położony jest w północno-wschodniej Portugalii wokół rzeki Douro i jej dopływów – od Barqueiros aż po granicę z Hiszpanią. Na północy pasma górskie Alvão, Padrela i Bornes chronią przed chłodnymi atlantyckimi wiatrami, a na zachodzie masyw Serra do Marão (1.415 m) i Montemuro tworzą cień opadowy – lato jest gorące i suche, a zima chłodna i mało deszczowa, szczególnie bliżej granicy.

Gleby są bogate w potas, ale ubogie w materię organiczną, azot i wapń, z nadmiarem gliny równoważonym przez łupkowy żwir. Podczas gdy większość północnej Portugalii to granit, stoki Douro to głównie łupki, przez które korzenie mogą głęboko penetrować – co nie jest możliwe w granicie.

Winorośle sadzi się na tradycyjnych tarasach (socalcos) z kamiennymi murkami. W latach 70. wprowadzono patamares – skośne rampy ułatwiające pracę traktorom, finansowane w latach 80. przez Bank Światowy. Innym systemem jest vinha ao alto, wprowadzony przez Ferreira i Ramos Pinto w latach 80., gdzie rzędy winorośli prowadzone są pionowo – system ten zwiększa gęstość sadzenia do 5.000 krzewów/ha.

System klasyfikacji reguluje produkcję porto dla 21.000 winiarzy. Każda działka oceniana jest wg 12 kryteriów (wysokość, ekspozycja, gleba, gęstość nasadzeń, wiek winorośli itd.), co daje klasy od A do I. Tylko winnice od klasy A do F mogą produkować porto, przy czym klasy A i B mają najwyższe limity. Pozostałe owoce są przeznaczone do innych win.

Region zajmuje 240.000 ha, z czego 110.000 ha to Douro Superior.

ODMIANY WINOROŚLI

Wyjątkiem wśród win czerwonych Douro jest Barca Velha – ikoniczne czerwone wino Portugalii. W 1950 roku Fernando Nicolau de Almeida odwiedził Bordeaux, a po powrocie w 1952 roku założył Barca Velha pod marką Ferreira.

Sukces w latach 70. i 80. doprowadził do wzrostu produkcji win czerwonych. Najlepsze szczepy to Touriga Nacional i Touriga Franca. Tinta Roriz wykorzystywana jest do młodych win, Tinta Barroca – do porto ze względu na wysoki cukier, Sousão i Tinta Amarela wracają do łask. Odmiany międzynarodowe nie są dopuszczone w DOC Douro.

Tradycyjne szczepy czerwone: Bastardo, Mourisco, Touriga Francesa, Tinta Roriz, Touriga Nacional, Tinta Amarela, Tinta Barroca.

Białe: Viosinho, Rabigato, Gouveio, Malvasia Fina, Códega do Larinho, Arinto, Moscatel Galego.

W okolicach Favaios uprawia się Muscat, znany jako Moscatel de Favaios. Białe wina z wysokich terenów (800 m) wokół Lamego, Vila Real, Alijó, Murça i São João da Pesqueira dojrzewają wolniej. Trzy wiodące białe wina to: Redoma (Niepoort), Furu (Wine & Soul), Mirabilis (Quinta Nova).

KLASYFIKACJA WIN PORTO

Wina porto dzielą się na dwie grupy: dojrzewające w beczkach i w butelce.

W beczce: kupażowane z różnych roczników, bez daty, reprezentujące styl marki.

Wyjątki: porto z datą rocznika po 7 latach leżakowania (Colheita).

Wina z określeniem wieku: 10, 20, 30, 40 lat – tylko w butelce, z oznaczeniem leżakowania w beczce.

Zawartość alkoholu: 19–22%, cukier resztkowy: od extra seco (0°B) do muito doce (powyżej 5°B).

Porto może być białe lub czerwone, zależnie od użytych winogron.

Najczęstsze kolory:

• Tinto (Red) – młode, słodkie
• Ruby – dojrzalsze, owocowe
• Ruby Premium – 4–6 lat w beczce
• Reserva – wyższa jakość
• Tawny – starsze, bursztynowe, 2–3 lata w beczce
• Tawny z wiekiem – 10–40 lat
• Colheita – z jednego rocznika
• White – lżejsze, delikatne, od wytrawnych do słodkich

W butelce:

• Vintage – jeden rocznik, najlepsze lata, starzone 10–50 lat w butelce, etykieta z rocznikiem
• LBV (Late Bottled Vintage) – jeden rocznik, butelkowany po 4–6 latach

Instytut Win Porto wystawia Certyfikaty Pochodzenia i kontroluje cały proces przez kataster, klasyfikację działek, kontrole jakości i nadzór nad transportem do Entreposto de Gaia, gdzie wino dojrzewa.

WINNICE

W Douro działają setki producentów, oto niektóre z nich:

Domingos Alves de Sousa, Quinta da Boavista, Conceito, Quinta do Côtto, Quinta do Crasto, Duorum, Ferreira, Kopke, Lavradores de Feitoria, Legado (Sogrape), Quinta do Monte Xisto, Quinta dos Murças, Niepoort, Quinta Nova, Quinta do Noval, Passagem, Quinta do Pessegueiro, Pintas, Quinta do Poeira, Quinta do Portal, Prats & Symington, Ramos Pinto, Real Companhia Velha, Quinta da Romaneira, Quinta de la Rosa, Quinta de São José, Symington Family Estates, Quinta da Touriga, Quinta Vale Dona Maria, Quinta do Vale Meão, Quinta do Vallado, Quinta da Pedra Alta, Quinta da Marka, Nova Quinta do Sagrado.